Meslek Mensuplarının Tek Düzen Hesap Planında Dikkat Etmesi Gerekenler – 2

Makalemde meslek mensuplarının tek düzen hesap planında dikkat etmesi gerekenleri hesap bazlı olarak anlatmaya çalışacağım. Hesap planı çok detaylı olduğu için yine ticari hayatımızda çok sık kullandığımız hesaplara yer vermeye çalışacağım.

Bu makaleme, Dönen Varlıklar grubu içerisinde yer alan 12- Ticari Alacaklar hesabının incelenmesinden başlayacağım.

12- TİCARİ ALACAKLAR: İşletmenin ticari faaliyetinde, 1 yıl içinde paraya dönmesini beklediği senetli ve senetsiz alacaklar bu hesap grubunda incelenmektedir.

120 ALICILAR HESABI: İşletmenin mal ve hizmet temininden ortaya çıkan veresiye alacakların takip edildiği hesaptır. Vadesi 1 yılın altına olan senetsiz alacaklar bu hesap grubu altında incelenmektedir.

Meslek mensupları, alıcılar hesabını incelerken dikkat etmesi gerekenlerin başında;

Müşteri mutabakatlarının yapılmasının sağlanması ve sonuçların karşılaştırılmasının sağlanması,

Müşterilerle cari hesap sözleşme yapılmasının sağlanması,

Dönem içinde yabancı para alacaklarının TCMB tarafından belirlenen alış kuru ile değerlenmesinin yapılması,

Mükellefin yeni mali dönemin ilk ayında düzenlediği faturaların gelir ertelemesi yönünden incelenebileceği unutulmamalıdır.

Önceki dönemden doğan yabancı para alacaklarının dönem sonunda değerlemeye tabi tutulması gerekmektedir.

Uzun süredir tahsil edilemeyen alacakların durumu sorgulanmalıdır.

131 Ortaklardan Alacaklar hesabını gizlemek amacıyla kullanılan 120 Alıcılar Hesabı incelenebilecektir. Alacağın ticari olup olmadığı göz önünde bulundurulacaktır.

121 ALACAK SENETLERİ HESABI: İşletmenin mal ve hizmet temininden ortaya çıkan senetli alacakların takip edildiği hesaptır. Vadesi 1 yılın altına olan senetli alacaklar bu hesap grubu altında incelenmektedir.

Meslek mensubu bu hesabı incelerken;

Müşterilerden olan ticari alacakların senetli-senetsiz olarak ayrımına dikkat etmelidir.

Yabancı para cinsinden olan alacakların geçici vergi dönemlerinde TCMB tarafından belirlenen döviz alış kuru ile değerlemesinin sağlanması gerekmektedir.

Senetlerde herhangi bir değişikliğin, silintilerin vb. işlemlerinin olup olmadığına dikkat edilmesi gerekmektedir.

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI: Ticari faaliyet sonucunda ortaya çıkan, tahsili gecikmiş, dava ve takip süreci başlamış olan senetli senetsiz alacakların takip edildiği hesaptır.

İlgili alacaklar bulundukları hesaptan çıkartılarak 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabının borç tarafına kaydedilmesi gerekmektedir.

Ticari faaliyet sonucunda ortaya çıktığı,

Borçlu tarafından istenmesine rağmen ödenmediği,

Dava ve takip sürecinin başlatıldığı,

Yukarda sayılanlar yapılmadan bu hesap kullanılamamaktadır.

Daha önceden şüpheli duruma düşen alacakları tahsili halinde, bu hesaptan gerekli işlemlerin yapılarak çıkarılması gerekmektedir.

129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI: Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler şüpheli alacaklara karşılık ayırabilirler.

Şüpheli hale gelen alacağın ilgili döneminde karşılığı ayrılmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.

Karşılık ayrılan şüpheli alacakların, 654 Karşılık Gideri hesabına kaydedilmesi gerekmektedir.

Önceki yıl Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Hesabında izlenen şüpheli alacaklar tahsil edildiği takdirde iptal kaydı yapılmalı ve gerekli hesaplara intikal ettirilmelidir.

13 DİĞER ALACAKLAR GRUBU:

131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR HESABI: İşletmenin ana faaliyeti dışında gerçekleşen işlemler sebebiyle ortaklardan alacaklı olduğu paraların takip edildiği hesaptır.

Ortaklardan alacaklar hesabının kontrolü sırasında, 331 Ortaklara Borçlar Hesabı birlikte kontrol edilebilecektir.

Ortaklarla gerçekleştirilen işlemlerin değerlendirilmesinde TTK hükümlerine göre yürürlüğe giren borçlanma yasağının da dikkate alınması gereklidir.

15 STOKLAR: İşletmenin üretimde kullanmak, satmak veya tüketmek amacıyla edindiği, 1 yıldan az süre içinde nakde çevirmeyi planladığı varlıkların izlendiği hesap grubudur.

Meslek mensupları açısından bu hesap grubu önem arz etmektedir.

150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI: İşletmenin üretimde kullanmak üzere bulundurduğu hammadde vb. malzemelerin takip edildiği hesaptır.

Dönem sonunda, stok sayımının yapılması ve tespit edilmesi gerekmektedir.

Stok noksanı ve fazlalıklarının nedeni sorgulanmalıdır.

Stokların geçmiş yıllardan kalanları ve değerini yitirmiş olanlar tespit edilmelidir.

Stokların maliyet bedeli ile değerlemesi yapılmalıdır.

Stoklarda çalınma, eksilme gibi durumlarda sigorta tazminatının karşılamadığı kısmın zarar olarak yazılması mümkün değildir. Oluşan zarar sermayede eksilme olarak kabul edilecektir.

151 YARI MAMUL HESABI: Tam mamul haline gelmemiş, üretim aşamasında olan mamullerin izlendiği hesaptır.

Satın alınan yarı mamullerin, stoklara intikal ettiği tarihe kadar olan kur farkları maliyete eklenmelidir.

150 İlk Madde ve Malzeme hesabı için yapılması gerekenler bu hesap içinde yapılmalıdır.

152 MAMULLER HESABI: Üretimi tamamlanmış mamullerin izlendiği hesaptır.

Satış bedelinin, maliyetin altında düşük bedelle yapılmamasına dikkat edilmelidir.

Mamuller, VUK’da maliyet esası ile değerlendirilmelidir.

Kaybolan veya çalınan mamuller ile ilgili karşılık ayrılamayacağı veya doğrudan gider yazılamayacağı hususu unutulmamalıdır.

153 TİCARİ MALLAR HESABI: Satılmak amacıyla alınan ticari malların izlendiği hesaptır.

Stoklar hesabı, bilançonun en önemli kalemleri arasında yer almaktadır. Direkt olarak karı değiştirici kalem olarak değerlendirilmektedir. Stokların yüksek olması karı artırıcı, olduğundan düşük çıkması da karı azaltıcı etken olarak görülmektedir.

Stok sayımlarının düzgün yapılması, fiili ve kaydi stoklar birbirini tutması gerekmektedir.

Stokta bulunan emtia ile ilgili daha sonradan oluşan kur farkının maliyet veya gider olması ihtiyaridir.

Ticari Malların VUK’da ifade edilen maliyet bedeli ile değerlenmesi gerekmektedir.

150 İlk Madde ve Malzeme hesabı için yapılması gerekenler bu hesap içinde yapılmalıdır.

Bir sonraki makalemde Dönen Varlıklar Grubunu bitirip, Duran Varlıklar Grubunda dikkat edilmesi gerekenlerden bahsedeceğim.

İlgiyle okuyan, dönüş sağlayan herkese teşekkürler…

Kaynak

VDK Rehberi

MEHMET GÜNGÖR

S.M. MALİ MÜŞAVİR

GİRESUN SMMMO

www.mehmetgungor.com